آنالیز و شناخت عیلامی ها هنوز کامل نشده - مجله آزات وب

او درخصوص فعالیت های پایگاه میراث جهانی چغازنبیل در سال 98 گفت: برنامه های روتین مجموعه در سال 98 شامل کارهای حفاظتی، ایجاد کارگاه فراوری و جازنی خشت، اندود حفاظتی می شد. البته باتوجه به اتفاقاتی که در فروردین 98 افتاد و شاهد بارش شدید باران بودیم، از آنجایی که چغازنبیل در راستا سیل نبود، آبگرفتگی شدید نداشت و محوطه کاملا سالم بود. اما معمولا شدت و طولانی بودن بارندگی سبب ریختن اندودها می گردد از این رو همیشه پس از هر بارندگی بعد از پایش دقیق و مستندنگاری، جازنی و اندود حفاظتی مجدد را شروع می کنیم. در فصل گرما نیز کارهای خواناسازی آثار را انجام می دهیم. بخش پژوهشی نیز در حال تکمیل کردن پژوهش های مرتبط با تاریخ عیلام و نحوه بهتر نگهداری مبتنی بر قوانین بین المللی در محوطه است.

رشنوی با اشاره به آن که در شروع سال 99 نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا با تعطیلی محوطه میراث جهانی و نبود بازدیدکننده روبه رو شدند، توضیح داد: پایش مجموعه به طور مداوم با حضور یک دوم یا یک سوم پرسنل انجام شد. هر نقطه ای که به دلیل بارندگی های نوروز 99 دچار ریختگی اندود شده بود و احتیاجمند جازنی خشت بود انجام شد. البته اگر بخواهیم مقایسه ای از آنچه بر اثر باران های بهاری در نوروز 99 در مجموعه میراث جهانی چغازنبیل گذشت و آنچه در نوروز 98 رقم خورد، داشته باشیم، می توانم بگویم که از آذر سال 97 شاهد بارش باران های سیل آسا بودیم و بیشترین آسیب ها به محوطه وارد شد. اما با ورود به سال 98 توانسته بودیم تمام آن آسیب ها را مهار کنیم. اگر ریختگی اندودهای بازسازیی و دیوارهای بازسازیی چغازنبیل در سال 97 را حدود 60 تا 70 درصد در نظر بگیریم، در سال 98 این آسیب ها به 40 درصد و در ابتدای سال 99 نیز به 10 درصد رسید. البته اکنون کاملا مهار شده و آمادگی بارش مجدد باران را داریم.

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه، جسم اصلی بنا چغازنبیل زیر اندودها و دیوارهای بازسازیی حافظت می گردد و ریختگی ها فقط دیوارها و اندودهای بازسازیی هستند که مدام بازسازی می شوند تا کمتر به بنای اصلی آسیب وارد گردد.

خواناسازی و بازسازی

او درخصوص فعالیت بخش خواناسازی که در میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه محقق می گردد، گفت: از آن جایی که حفاظت پس از کاوش، از خود کاوش خیلی مهم تر است از این رو طی 5 سال اخیر کاوش جدید نداشتیم و این مهم احتیاجمند برنامه ریزی همه جانبه است و امیدوارم بتوانیم وارد این فاز هم بشویم. اما در بخش خواناسازی قسمت هایی داریم که چغازنبیل در مقیاس شهر 100 هکتاری دوراونتاش ترسیم شده، در دوره های مختلف از دوره گریشمن گرفته تا در دهه پنجاه و شصت شمسی و حتی با شروع کار پایگاه در دهه 70 با توجه به یافته ها کارها و خوانا سازی هایی اجرا شده اما از آنجا که با خشت بازسازیی و اندود کاهگل که برای خواناسازی استفاده می شوند، روبه رو هستیم به مرور زمان دچار خردگی می گردد و سال های سال احتیاج داریم تا این خط و خطوط را بر اساس نقشه های اولیه چک کنیم و آنچه که فرو ریخته یا آن چه که در حال از بین بردن خط است را با خشت و اندود بازسازیی خواناسازی کنیم. هم کار حفاظتی و هم کار معرفی است. نباید فراموش کرد که خشت آسیب پذیرترین نوع مصالح است. بعضی مواقع با بارش باران شسته و بعضی مواقع نیز بر اثر گرمای هوا و رطوبتی که در آن وجود دارد و تابستان های گرم و مرطوب خوزستان پوک و دچار خودخوری می گردد از این رو احتیاج است تا دائم پایش و نگهداری را در مجموعه چغازنبیل داشته باشیم.

رشنویی ادامه داد: نمی توانیم بگوییم چند درصد در مجموعه چغازنبیل تخریب داریم، چراکه آنچه وجود دارد تخریب حساب نمی شوند و دلیل وجود پایگاه نیز پایش دائم و حفاظت است. مجموعه چغازنبیل به صورت روزانه پایش می گردد و اگر جایی مسئله ای داشته باشد بلافاصله کارهای حفاظت و بازسازی انجام می گردد. اگر نتوانیم در فاصله اردیبهشت تا مهر ماه خوانا سازی و پایش ها را دقیق انجام دهیم و حفاظت نکنیم، در آبان ماه به واسطه باران هایی که شروع می گردد، تبدیل به آسیب پذیرترین سایت و محوطه باستانی می شویم. بنابراین یک استراتژی در مقابل شروع باران ها و یک استراتژی برای حفاظت از سایت داریم. تا به امروز این کارها به صورت روتین طی ساله ای گذشته اجرا شده و مسئله ای نیز در این خصوص نداشتیم.

او در مورد آسیب پذیرترین بخش پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه که احتیاجمند توجه و پایش بیشتر نسبت به سایر بخش هاست، گفت: زیگورات چغازنبیل به دلیل حجم وسیعی که دارد و به دلیل آنکه یک سازه سنگین است که روی زمین ایجاد شده از سایر بخش های محوطه پایگاه رسیدگی بیشتری را طلب می نماید با این وجود نمی توان گفت زیگورات از معبدهای دوازده گانه یا خانه های موقت، حصارها و دروازه ها مهم تراست؛ کار پایش و حفاظت به صورت روتین برای همه بخش های پایگاه انجام می گردد اما زیگورات به واسطه عظمت و بزرگی آن به تبع بیشتر انرژی و نیرو می گیرد.

مطالعات و پژوهش

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه، مطالعه در مورد شهردوراونتاش در گذشته انجام می شد و در دوره ای متوقف و اکنون مجدد شروع شده است. در حال حاضر نیز همکاری هایی با دانشگاه ها و کارشناسان زمین شناسی، آب شناسی، خاک شناسی، معماری و باستان شناسی درجریان است. حتی اکنون سئوال هایی در مورد چگونگی استفاده از هنرهای کاربردی مطرح شده است. این مطالعات احتیاجمند آنالیز های علمی است که زمان بر خواهد بود.

رشنویی با تاکید برآن که در صدد آن هستیم که بتوانیم به پاسخ سئوالات بسیار زیادی که در باره دوره عیلامی ها داریم دست پیدا کنیم، اعلام کرد: آنالیز نقوش روی مهرها که از دوره عیلامی ها باقی مانده می تواند در حوزه های میان رشته ای پاسخ هایی به سوالاتی مانند طراحی لباس، طراحی زیورآلات در طبقه های مختلف اجتماعی آن دوران، چگونگی پوشش و حتی استفاده از هنرهای کاربردی در دوره ایلامی ها در اختیار ما بگذارد. احتیاج است تا حداقل 4 یا 5 سال درباره این موضوعات کار کنیم تا بتوانیم به دستاوردهای علمی معتبر دست یابیم. با وجود آنکه سال هاست پژوهشگران به دنبال سئوالات متعددی درخصوص عیلامی ها هستند اما هنوز پرسش های بسیاری پاسخ داده نشده و می توان گفت همچنان عیلامی ها برای ما ناشناخته هستند و سئوالات زیادی درباره آن ها مطرح است.

او بااشاره به آن که کاوش در محوطه چغازنبیل در اولویت های درجه یک پایگاه نیست توضیح داد: هرچند کاوش می تواند جوابگوی بسیاری از سوالات ما درباره سازه چغازنبیل و محوطه و شهر باستانی و... باشد اما حفاظت و بازسازی در اولویت نخست پایگاه واقع شده است و عمده برنامه ما در سال 99 حفاظت اصالت محور و معرفی هرچه بیشتر داشته هایمان است. نگهداری از چغازنبیل بسیار کار دشواری است و معمولا سالانه 4 تا 5 میلیارد تومان در نظر می گیریم و معمولا حدود 3 میلیارد تومان تخصیص می یابد.

محوطه چغازنبیل و معبد ازجمله میراث ایران است که در سال 1979 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. معبد چغازنبیل که در جنوب کشور واقع شده است در زمان حکومت عیلامی ها یعنی حدود 1250 سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده است و مصالح اصلی آن خشت است.

ایلنا