زیدی اسمیت؛ چهره جوان و پیروز ادبیات بریتانیا - مجله آزات وب

برای دیدن بریتانیای کبیر با تور انگلیس همراه باشید.

شاید هم کاملاً لیاقتش را داشت، چون دندان های سفید رمانی درخشان، جسور، با نثری زنده و پرشور و شعف است که حتی نویسنده های بااستعداد زیادی در 80 سالگی هم قادر به نوشتنش نیستند چه برسد به دانشجویی 22 ساله که اولین تجربه اش در رمان نویسی ست.

مشکل موفقیت رمان این بود که نویسنده اش دلش نمی خواست به همان فرایند ادامه دهد و خوشبختانه اسمیت به راه خودش رفت. در حالی که دنیا ادبیات در دهه گذشته به دنبال کشف نویسنده های جدید بوده و آن ها را زیدی اسمیت تازه خوانده، زیدی اسمیتِ واقعی کوشش نموده رشد کند و هرگز نگذاشته آدم ها بهش بگویند چه کار بکند و به چه چیز فکر کند.

معرفی نویسندگان مطرح ادبیات دنیا یکی از اهداف صفحه ادبیات روزنامه ایران است که قرار است از این به بعد با جدیت بیشتری پی گرفته شود. زیدی اسمیت که اخیراً ترجمه یکی از کتاب هایش با عنوان ماجرا فقط این نبود منتشر شده به عنوان اولین چهره کلیدی انتخاب شده و به همین منظور می توانید مجموعه مطالبی درباره این چهره پرطرفدار بخوانید.

شاید حالا به اندازه کافی از دندان های سفید فاصله گرفته باشید و بتوانید بگویید که چه حسی داشت وقتی به عنوان یک دانشجوی 22 ساله در کمبریج ناگهان مورد تحسین قرار گرفتید و صدای نجات دهنده رمان در نسل خودتان شناخته شدید.

سعی می کنم تا حد امکان صادقانه به این سؤال پاسخ دهم. این موضوع دو جنبه دارد. یک جنبه شامل زندگی عمومی می شود که واقعاً نمی توانستم تحملش کنم و هنوز هم تحملش برایم سخت است. به اینکه یک شخصیت غیرواقعی در ذهن آدم ها باشم عادت نمی کنم و این نفرین نویسندگی ست.

اما از سوی دیگر وقتی می نویسم، تمام هم وغم من این است که صفحه ای که رویش کار می کنم خوب از آب دربیاید. هیچ سروصدایی نمی تواند حسی که نسبت به نوشته هایم دارم را تغییر دهد که البته همواره هم ویژگی مثبتی به شمار نمی رود.

پس این طور نبود که با اضطراب ناخن بجوید و فکر کنید متری بالای سرتان قرار گرفته و همه کار های بعدی تان قرار است با اولی مقایسه شود.

باعث شد فکر کنم باید سخت کوشش کنم، اما خب من همواره حس می نموده ام که باید سخت کوشش کنم تا خودم را راضی نگه دارم.

تعجب کردید از اینکه دندان های سفید با چنین استقبالی روبرو شد؟ یادم می آید سالی که منتشر شد کتاب را در متروی نیویورک به اندازه روزنامه توی دست مردم می دیدی.

چطور می شد فکرش را کرد که رمانی 500 صفحه ای درباره ویلسدن گرینِ لندن پرفروش بشود؟ هنوز هم از این موضوع شگفت زده ام. از یک سو بی اندازه شکرگزارم. پولش باعث شد بتوانم کتاب هایی که دلم می خواهد را بنویسم. می توانم مجموعه جستار یا کتاب های کم وبیش نامعمول بنویسم. ناشرهایم با من راه می آیند.

اما حسی هم نسبت به آن دارم که یک جور هایی نسلی ست. هر دو ما در نسلی بزرگ شده ایم که اگر 20 میلیون نفر از چیزی خوش شان بیاید، معنی اش این است که آن چیز احتمالاً به درد نمی خورد. تا مدت ها فکر می کردم حتماً کتاب خوبی نیست و خیلی نسبت بهش سخت گیر بودم.

جایی خواندم که شما حاضر نیستید سراغ دندان های سفید بروید و نمی توانید بخوانیدش.

هرگز سراغش نمی روم. از نظر من آن کتاب را یک آدم دیگر نوشته و اصلاً با سلیقه ام مطابقت ندارد. اما حالا که سنم بالاتر رفته می توانم به عقب نگاه کنم و بگویم خیلی خب برای یک جوان 22 ساله کتاب بدی نیست. کاریش نمی شود کرد. پر از چاله چوله است، اما آدم 22 ساله ای که آن را نوشته دوست دارم. در حالی که قبلاً وحشت زده ام می کرد.

می دانم که نویسنده بریتانیایی بودن برایتان مهم است. صندلی تان در ادبیات را مشخصاً بریتانیایی قلمداد می کنید، نه دنیای یا غربی یا پساجغرافیایی. چرا بریتانیا برایتان تا این حد مهم است؟

راستش نمی دانم. فقط حس می کنم نویسنده یک جغرافیای مشخصم و نمی توانم این را پنهان کنم. جایی که در تاریخ ادبیاتش نمونه های زیادی از نوشتن وسواس گونه درباره سه کیلومتر از یک شهر کوچک وجود دارد، بارزترین مثالش هم جیمز جویس.

حتی با اینکه جویس سی سالی می شد که آن جا زندگی نمی کرد. البته که رمان نویس های نیویورکی هم چنین تاریخچه ای دارند. فکر کنم مسأله عشق باشد، نه؟ آدم درباره چیزی می نویسد که برایش عزیز است.

آیا برای نوشتن همواره در ذهن تان به لندن سفر می کنید؟

به گمانم لندن برایم یک شرایط ذهنی ست. امروز این جا سوار مترو شده بودم و با خودم می گفتم فرق چندانی با لندن ندارد، دو تا آدم با رنگ پوست یکسان نمی بینید که کنار هم نشسته باشند. من در چنین شهری بزرگ شده ام و بهش عادت نموده ام. نیویورک از برخی جنبه ها خیلی شبیه لندن است.

خواندن رمان دیگر شما با عنوان NW برای یک امریکایی باید خیلی با تجربه خواننده لندنی کتاب متفاوت باشد. شما زبان عامیانه و اصطلاحات محلی شمال غرب لندن را به خوبی ضبط نموده اید. برای کسانی که بریتانیایی نیستند این شکل از زبان انگلیسی برای فهمیده شدن باید با سرعت کم تر و دقیق تر خوانده شود. مسأله فقط هم تفاوت جغرافیایی نیست، لحن تبادل نظر ها همزمان بر طبقه و نژاد هم تأکید دارند.

در این مورد رویکرد های مختلفی وجود دارد. برای مثال من عاشق دان دلیلو ئم، اما در داستان هایش همه صداها، صدای خود دلیلوست. برای او این موضوع اهمیتی ندارد، چون مسأله اش نشان دادن تفاوت بین آدم ها نیست. معمولاً به ایده های بزرگ تر و کلان تری می پردازد. اما از نظر من در لندن وقتی حرف زدن آدم ها را می شنوید، می توانید خیلی چیز ها را درباره شان بفهمید. موضوع فقط ثبت کردن دقیق انواع لحن ها نیست.

مثلاً سریال شنود (The Wire) رونوشت دقیقی از حرف زدن آفریقایی، امریکایی ها در بالتیمور نیست. زبانی طراحی شده است برای اشاره به این آدم ها، وگرنه حرف زدن واقعی آدم ها خیلی حوصله سربر است آره، ایول. باشه، حتماً، خسته نماینده است. اگر بخواهید این ها را در نثرتان ثبت کنید، خواننده خوابش می برد.

زبان هر روزه لندن هم زیادی پرشاخ و برگ و تکامل یافته است و من برایش کمی پیرم. این است که آدم فقط چندتا اصطلاح ساده را که می تواند با هاشان سروکله بزند و بقیه آن ها را می فهمند برمی دارد و از آن جا آغاز می نماید. آدم ها فکر می نمایند رسیدن به یک سبک خاص کار راحتی ست، اما به طرز وحشتناکی سخت است.

به نظر من رمان های خوب واقعاً کمیابند. برای همین یک جور هایی با آدم هایی که می گویند رمان مرده موافقم. چنین حسی همواره وجود داشته. اگر من مجبورتان کنم که تمام رمان های منتشرشده بین سال 1880 تا 1912 را بخوانید، با خودتان می گویید عجب آشغال هایی و بعد گذرتان می افتد به هنری جیمز، یا اولیس.

به نظرم از رمان هایی که صرفاً خوب اند هم چیز های نصیب آدم می شود. رمان های زیادی بوده اند که خیلی خوب بوده اند، اما تأثیری روی زندگی من نگذاشته اند. با این رمان ها هیچ مسئله ای ندارم، امیدوارم راهشان مستدام باشد.

ما در جامعه ای زیادی تصویرزده زندگی می کنیم. جالب اینجاست که وقتی نوبت به کتاب خواندن می رسد که کاری تصویرمحور است، ناگهان می بینیم که جامعه کتاب های شنیداری را ترجیح می دهد و سراغ نسخه صوتی می رود. پس جامعه درواقع تصویرمحور نیست، بلکه منفعل است، هرچه تجربه با انفعال بیشتری همراه باشد بهتر.

وقتی یک رمان ناامیدم می نماید، این ناامیدی به چه خاطر اتفاق می افتد؟ چیز خیلی ساده ای هم هست. برای اینکه یک رمان به وقتی که آدم برایش می گذارد بیارزد، باید نوشتاری بودنش دلیلی داشته باشد. در سال 1820 مردم دنبال کتاب صوتی نبودند، چون حق انتخابی نداشتند.

فقط همین یک ژانر وجود داشت. اما حالا یک عالمه رسانه دیگر داریم. من می توانم به موسیقی گوش بدهم، می توانم فیلم ببینم، می توانم توی اینترنت بچرخم. باید توجیه ام کنید که چرا تصمیم گرفته اید بنشینید و کتاب بنویسید. مسأله این نیست که کتاب باید یک ساختار ادبی پیچیده داشته باشد.

برخی کتاب های خیلی ساده هستند که می شود از رویشان فیلم ساخت، اما در این میان چیزی از دست می رود. باید با جملات نوشته می شده. جمله بندی برایش ضرورت داشته. مردم همین را از داستان می خواهند، مگر نه؟ اینکه حس نمایند نوشتنش ضرورت داشته. بیشتر چیز هایی که می خوانیم اساساً غیرضروری به نظر می رسند. درست است، می توانید از رویش فیلم بسازید و کتاب را به کل بگذارید کنار.

یا می توانید سر ناهار برای کسی تعریفش کنید. (می خندد) من خودم هم از این آزمون سربلند بیرون نمی آیم. اما وقتی می نویسم تمام کوششم را می کنم که چیز های غیرضروری را کنار بگذارم و فقط چیز هایی را نگه دارم که حیاتی به نظر می رسند. سر رمان NW بیشتر کوشش هایم معطوف به این بود که از چیز های اضافه کم کنم و یک فرآورده ادبی بسازم، منظورم چیزی ست که از زبان ساخته شده.

چون عاشق این کارم و شغلم همین است. البته مسئله ای هم با این ندارم که رمان نوشتن را به کل کنار بگذارم. من عاشق درس دادنم، عاشق کتاب خواندن، عاشق نوشتن متن های غیرداستانی. می شود هر دو سال یک بار به زور از یک نفر رمانی بیرون آورد، اما نمی شود بیشتر آدم ها نمی توانند هر دو سال یک بار رمان بنویسند.

تصورش سخت است که ببینی کسی که تا این حد به خاطر رمان هایش تحسین شده ناگهان از زمین بازی بیرون برود.

من بدم نمی آید که طبق الگوی ای. ام. فورستر پیش بروم که در جوانی شش رمان نوشت و بعد رمان نوشتن را به کل کنار گذاشت.

به تازگی با جی -زی برای نیویورک تایمز مصاحبه کردید. می دانم که از قدیم طرفدارش بوده اید. موسیقی هیپ هاپ تأثیر زیادی روی نوشته هایتان داشته؟

بله، هم اشعار قدیمی انگلیسی هم هیپ هاپ. فکر کنم از نظر برخی ها یک جور نسبی گرایی پست مدرن می آید وقتی می گویم دیدار با جی-زی برایم مثل دیدار با جان کیتس بوده.

اما به نظر من این آدم ها صرفاً ستاره های موسیقی پاپ نیستند. من این طوری بهشان نگاه نمی کنم. دلم می خواست از ترانه هایشان در کتابم استفاده کنم، چون الان آن ها را از دهان خیلی از بچه ها می شنوی و واقعاً هم زیبا هستند.

نمی شود بابت کار هایی که خودت انجام نداده ای احساس افتخار کنی، اما اگر قرار باشد نسبت به جامعه ای که جزو آن هستم، جامعه سیاه پوست، احساس افتخار کنم، بی نظیرترین چیزش همین موسیقی جَز و هیپ هاپ در طول قرن گذشته بوده. مثل یک رنسانس است. چاه بدون انت هایی از نبوغ و استعداد.

منبع: اینترویو مگزین

درباره زیدی اسمیت و اهمیت جستارهایش

خشم پاسخ نیست

مشخص فرخی، نویسنده و مترجم : نویسنده هایی هستند که موقعِ خواندن مطالب شان حس می کنید در دنیایی بسته و پررمزوراز گیر افتاده اید و شمای خواننده جای حرکت ندارید، در روبروه با آن ها باید از این تنگنا بهره ببرید تا به دنیا نویسنده و رمزهایش خیره شوید و کشفش کنید و از آن سو، نویسنده هایی هم هستند که حس می کنید به شما آزادی می دهند که در دنیایشان پرسه بزنید، با فکرهایشان مماس شوید و هرجا خواستید به دنیایشان شیرجه بزنید.

اگر یکی مثل نابوکوف از دسته اول باشد، زیدی اسمیت قطعاً از دسته دوم است. جستار های او آزادانه به این سو و آن سو می فرایند و بیشتر از آنکه به معمایی شبیه باشند که برای حلش باید گره از کارشان باز کنیم، به پایکوبی سرخوشی شبیه اند که تماشا می کنی و از بی قیدی و کنترل توأم آن لذت می بری.

این رهایی در نوشتن، بیش از آنکه از بی قیدی و بی مبالاتی او بیاید، از پذیرش شرایطش می آید. چون به حقیقتی غایی معتقد نیست، زندگی ای که تجربه می نماید بیشتر با هویت چندگانه و تجربه گری مدام پیش می رود. خود زیدی اسمیت در مقدمه مجموعه جستارهایش (Feel Free) می نویسد: نوشتن (برای من) در تقاطع سه جزء متزلزل و نامطمئن اتفاق می افتد: زبان، دنیا، خود.

اولی که هرگز از آن من نیست؛ دومی را فقط تا حدی می توانم بفهمم؛ سومی پاسخی است انعطاف پذیر و بداهه به دوتای قبل... تعادل و وزنِ هر کدام از این سه جزء هیچ وقت به خودی خود برایم بدیهی نبوده. این خود است که می خواهم از آن و برای آن بنویسم - خودی که مرزهایش قطعی نیستند، زبانش هرگز خالص نیست و دنیاش به هیچ وجه بدیهی نیست.

اگر رمان هایش شکل داستانی این حرکتِ قیقاج بین مرز های خود نامتعین است، جستارهایش- بخصوص آن هایی که برای کتاب ماجرا فقط این نبود انتخاب نموده ایم- کندوکاوی مستقیم و شخصی بر این مرزهاست.

یک وقتی سراغ خانواده اش می رود تا ببیند چه خانواده ای داشته و چطور خانواده شخصیت فعلی او را ساخته؛ یک وقتی سراغ علایقش می رود و میان مرزهایشان- مثلاً مرز نوشتن و خواندن- به دنبال صندلی خودش می شود. یک وقتی سراغ نویسنده ها یا خواننده ها یا آثار محبوبش. ولی، با وجود این حرکت مدام، معتقد است محال است هویتی در زندگی واقعی پیدا کنید که گسترده نباشد.

زیدی اسمیت فرزند پدری بریتانیایی و مادری جامائیکایی بود و به همین خاطر در کودکی، این محال بودن خودش را در قالب دونژاده بودن در فرهنگِ صفر و یکی سیاه پوست- سفیدپوست نشان می داد. واکنش طبیعی به این طرد، خشم، غم، ناامیدی و گیجی است.

اما زیدی اسمیت نه به دوقطبی ها راضی می شود و نه به خشم و ناامیدی، دنبال پاسخی راه گشاتر می شود؛ می نویسد تا طبیعی نبودن دوگانه های فرضی را به چالش بکشد، تا خودش را در دنیا پرآشوب پیدا کند. از سوی دیگر، جستار های زیدی اسمیت نوعی روانکاوی در ملأعام اند.

اسمیت 25 ساله بود که با رمان دندان های سفید به موفقیتی خیره نماینده رسید. از آن به بعد، به جای مخفی شدن پشت دیوار انزوا، به نوشتن و تجربه کردن ادامه داد. بلندبلند فکر کردن و نوشتن از تجربه های شخصی برای بازکردن گره هایی از ذهن خودش و دیگران، راه او برای بقا و زنده ماندن است و جستارهایش محملی برای این افکار.

در این 19 سالی که از انتشار رمان اولش گذشته، بار ها نظراتش را عوض نموده، هیچ گاه متعصبانه بر یک نظر پافشاری ننموده و همواره به روی نظر های جدید و راه های نرفته لبخند زده. چون معتقد است بی ثباتی در نظر، یک نوع باور ایدئولوژیک است. باور به اینکه دنیا صفر و یک نیست، حقیقت مطلق نیست و همواره در هر بازگشت به موضوعی، زاویه ای تازه از آن می توان پیدا کرد.

جستار های او تقلایی اند برای یافتن این زاویه های نادیده مانده، راه هایی که از چشم ها پنهان مانده اند؛ دعوتی اند به بی ترس چشم دوختن به زندگی؛ گاهی کلوزآپی می گیرد از یک لحظه و روی آن زوم می نماید و گاهی در نمایی کلی تر، دورنمایی از جریان زندگی ترسیم می نماید. زندگی ای که خوشبختانه همچنان با شور و حدت در جریان است، ماجرایی است که همین جا متوقف نمی شود و باز از آن خواهیم خواند.