بندر گز پیوندگاه طبیعت و دریا است - مجله آزات وب

500 سال قبل که شاه ناماعیل صفوی در روستای کناره اطراق نموده بود تا خستگی لشکرکشی به سواحل جنوب شرقی دریای خزر را از تن بزداید و چند روزی را بیاساید، پایه های ساخت ایجاد شهری شکل گرفت که چند سده بعد با ایجاد تجارت خانه به یکی از قطب های مهم تجاری استرآباد تبدیل گشت. پایه های اصلی شکل گیری شهر بندر گز در غرب گلستان در زمان حکومت کریم خان زند بنا نهاده شد و ظرفیت بندری این منطقه برای برقراری ارتباط با تزار روس مورد متوجه نهاده شد.

براساس مقاله بندر گز پیوندگاه طبیعت و دریا است باید بدانید که پس از آن در دوره حکومت محمد علی شاه قاجار، تجارتخانه و انبارهای بزرگ کالا به وسیله روس ها بندر گر ساخته شد و سپس در دوره حکومت ناصرالدین شاه با احداث اسکله چوبی و عامل شعب بانک استقراضی روس، بندر گز زمینه ارتباط تجاری گرگان، دامغان، شاهرود، مازندران و تهران با باکو (بادکوبه) و آستاراخان (هشترخان) روسیه را فراهم کرد و به یکی از قطب های مهم مالی و تجاری منطقه تبدیل شد.

با شکل گیری ارتباط تجاری و مالی، مهاجرت از شهرهای روسیه به بندر گز شروع شد و مهاجریان بسیاری از این کشور راهی این شهر کوچک ساحلی ایران شدند و بیشترین آنها را ارامنه تشکیل میدادند که وجود قبرستان ارامنه در این شهر گواه محکم برقراری این ارتباط و سکونت مهاجرین در بندر گز است.

روس ها برای آسان سازی تجارت، در یک کیلومتری ساحل بندر گز انبار و فانوس دریایی بلندی احداث کردند که پس از تخلیه کالاها از کشتی های بزرگ، در حاشیه آن انبار میشد و سپس به وسیله لتکا (قایق به زبان روسی) آنها را به ساحل می آوردند و از طرف دیگر کالاهای خریداری شده از مازندران، شاهرود، دامغان و استرآباد را از همین راستا به روسیه حمل میکردند.

یک گزارش تاریخی در سال 1287 شمسی درباره بندر گز چنین نوشت: بندر گز از دهات انزان است. بندری معروف که تجار ارامنه در آنجا مغازه های فراوان دارند. همه قسم خرازی، پارچه های روسی، بلور، آرد حاجی طرخان و شکر را دارند و با تجار استرآباد با پنبه، پوست، کنجد، برنج و پشم داد و ستد می نمایند. اغلب ترکمانان یموت هم در آنجا خرید و فروش دارند. تلگراف و پست هم دارد.

با ساخت راه آهن سراسری و ورود آن در سال 1306 شمسی به بندر گز، حمل و نقل کالا به نقاط دیگر ایران راحت تر و تجارت رونقی مضاعف یافت اما چند سال بعد با برپا شدن شهر بندر ترکمن و تاسیس اسکله دریایی بزرگ آن بعلاوه عقب نشینی آب دریا در ساحل بندر گز دوران رونق تجاری و مالی بندر گز به مرور فرایند افول را در پیش گرفت و ضربه سنگین بر زندگی اهالی این ناحیه وارد شد و از آن پس بخش زیادی از جمعیت بندر گز به کشاورزی روی آوردند.

این شهر که در کنار دریای خزر قرار گرفته است و یک شهر بندری بشمار می گردد، بدلیل رویش درختچه های گز در منطقه ها ساحلی و اراضی شوره زار به بندر گز مشهور است. بندر گز از شمال به خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله در دریای خزر، از شرق به کردکوی از غرب به گلوگاه و از جنوب به نواحی جنگلی کوههای دنیا مورای رشته کوه البرز محدود است. بندر گز سابقه کمی در شهرنشینی ندارد و به همین دلیل مراکز اداری، آموزشی و مالی مهمی از گذشته های دور در بندر گز بنا گشته اند.

راه اندازی اولین مدرسه در سال 1287 شمسی، اولین دبیرستان در سال 1307، ساختمان گمرک در سال 1281، آموزش و پرورش در سال 1293، اولین کارخانه پنبه پاک کنی در سال 1294، کارخانه برق حرارتی در سال 1296، شهرداری 1305 و سینما در سال 1340 شمسی از جمله مظاهر شهرنشینی در این شهر کوچک غرب گلستان است.

تماشای درختان جنگلی و به صف ایستاده بلوط ، نمدار، راش ، ازگیل ، توسکا، ممرز و گیاهان دارویی از جمله گل ختمی ، گل گاوزبان و بارهنگ در ارتفاعات بندر گز پس از یک سال زندگی ملال آور شهری، اندکی آسودگی خیال به همراه خواهد داشت و روح خسته آدمی را جلا خواهد بخشید.

اگر در سفر به جنگل بکر بندر گز بخت و اقبال هم همراهتان باشد، تماشا حیواناتی مثل گرگ ، گراز، خرس و شغال و انواع پرندگانی مانند تیهو، مرغابی وحشی ، سار، قرقاول ، پولا و کبک هم دور از تصور نیست و سفری به یادماندنی را رقم خواهد زد. در کنار این جاذبه ها، ساحل بندر گز هم آغوش بازی برای مسافران دارد.

اگرچه در ساحل بندر گز دیگر نشانی از موج های بلند و منظره غروب خورشید در عمق آب نیست اما یادگاری های بجا مانده از روزهای شکوفایی بندر گز مانند فانوس دریایی دوره قاجاری که در گذشته نقش راهنمای کشتی ها را برعهده داشت، چشم انتظار ورود میهمانان نشسته و قصد دارد برگی کوچک از تاریخ پرافتخار این شهر را به رخ بکشد.

آبشار چلم ریز یکی دیگر از نقاط تماشای بندر گز است که با ارتفاع حدود 15 متر و هوای خنک و مرطوب به گردشگران انرژی و نشاط می دهد. یکی از نقاط تماشای بندر گز روستای ول افرا است که یکی از تولیدنمایندگان اصلی و مهم مرکبات استان گلستان بشمار می رود و مرکز مهم تهیه سوغاتی برای میهمانان بندر گز است که در 6 کیلومتری جنوب این شهر قرار گرفته است.

در ابتدای ورودی غربی استان گلستان و در پنج کیلومتری بندر گز، روستای کهنه کلباد قرار گرفته است که درگذشته، یکبار بر اثر زلزله تخریب شد و پس از مدتی در 2 کیلومتری همین روستا، روستای جدیدی به نام کهنه کلباد با همان پیشینه شکل گرفت. کسانی که اهل شاهنامه خوانی هستند می دانند که طبق روایات شاهنامه، رستم هنگام سفر به مازندران برای نجات کیکاووس با قهرمانی مازنی روبرو می گردد و پس از مبارزه او را به درختی می بندد. مردم کهنه کلباد معتقدند که این روستا همان محل بسته شدن آن قهرمان به درخت است. حتی نام روستای کهنه کلباد در بسیاری از متون تاریخی، در توصیف لشکرکشی های شاه عباس صفوی و آقامحمدخان قاجار آمده است .

در سفر به بندر گز غذاهای سنتی و معروف آن را امتحان کنید. هلی آش غذای لذیذی است که به آن آش آلو هم می گویند. این آش که نخود و لوبیا در کنار برنج و سبزی، آلوچه، پیاز داغ و شکر مواد اصلی آن را تشکیل می دهند در میان مردم این منطقه هواداران بسیاری دارد. در کنار این غذا، حلوای گردویی یک خوراک پرطرفدار و از معروف ترین سوغاتی های بندر گز است که در بیشتر مهمانی ها و مرنام ها مثل جشن ها، مرنام عزاداری و شب نشینی ها از آن استفاده می گردد و به عنوان میراث معنوی در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.