20 سال عقب گرد در اثر تحریم ها
به گزارش مجله آزات وب، جواد صالحی اصفهانی، عضو هیات علمی دانشگاه ویرجنیاتک و اقتصاددان ایرانی در مقاله ای نشان داده تحریم ها تا چه مقدار در ایجاد بحران های مالی و آسیب زدن به رفاه مردم عادی ایران، موثر واقع شده است. این مقاله تاثیر تحریم هایی که از سال 2010 علیه ایران وضع شده اند را بر دو مولفه مصرف خانوارها و اشتغال آنالیز نموده و نشان داده که اگرچه عایدی و مصرف خانوارها ضربه سختی خورده است، اما اشتغال در ایران به نسبت از تاب آوری بیشتری برخوردار بوده است؛ هرچند آن هم منجر به ایجاد رفاه نشده است.
20 سال بازگشت به عقب
بر اساس یافته های این مقاله اثر تحریم ها بر اقتصاد ایران دو چندان بوده است؛ هم سبب کاهش عایدیهای دولت از صادرات نفت شده و هم تجارت ایران با دنیا خارج را کم نموده است. کاهش عایدیهای صادراتی به کاهش ارزش پول ملی ایران منجر شده که این مسئله هم به نوبۀ خود تشدید تورم را در پی داشته و به بودجه خانوارها آسیب زده است. کاهش عایدیهای دولت منجر به رکود اقتصادی شده که هم به مصرف و هم به اشتغال آسیب زده است. این پژوهش با استفاده از داده های مربوط به پیمایش مصرف خانوارها نشان داده فرایند صعودی مخارج سرانه پس از سال 2010 منفی شد و با کنار کشیدن ایالات متحده از توافق هسته ای در سال 2018 و شروع کمپین فشار حداکثری ترامپ، با شتاب بیشتری به سمت پایین حرکت کرد.
افزایش اشتغال در دوران تحریم؛ بی تاثیر بر اندازه رفاه
اما در این میان اشتغال، جهت متفاوتی را در پیش گرفت. زیرا کاهش ارزش پول ملی ایران، سودآوری بخش های قابل تجارت غیرنفتی را در کشور افزایش داد و به این ترتیب منجر به تشویق فرایند جایگزینی واردات شد. به ویژه، اشتغال در بخش فراوری صنعتی به رشد خود ادامه داد و تنها با پیدایش همه گیری کووید در سال 2020 متوقف شد. با این حال، به دلیل اینکه افزایش ناچیز اشتغال نتیجۀ دستمزدهای واقعی کمتر بود، افزایش اشتغال توانایی کاهش سرعت تقلیل استانداردهای زندگی را نداشت. دلیل افزایش ناچیز اشتغال در این دوران این بود که تحریم ها، توانایی صادرکنندگان ایرانی برای بهره برداری از هزینۀ پایین تر نیروی کار برای افزایش اندازه فروش خود به کشورهای خارجی را محدود می ساخت.
در اثر تحریم ها نرخ فقر در روستاها دو برابر شده است
بر اساس یافته های این پژوهش اثر بحران اقتصادی شکل گرفته در اثر تحریمها، به صورت برابر در کشور توزیع نشده است؛ به نحوی که خانوارهای روستایی بیشترین ضربه را از این بحران خورده اند. از سال 2010 به بعد، نرخ فقر در منطقه ها روستایی دو برابر شده است و در منطقه ها شهری هم به اندازه 60 درصد افزایش یافته است. سابقه مطلوب جمهوری اسلامی در دهه پیشین برای نصف کردن نرخ فقر و کاهش آن از حدود 20 درصد در سال 2000 به رقمی کمتر از 10 درصد در سال 2010، قربانی پایه عایدی رو به کاهش دولت و سرعت اجرای تحریم های ترامپ و ضربه همه گیری کرونا به اقتصاد شد.
ناکارآمدی سازمان نظام یارانه ای بعد از تحریم ها
برخلاف سال 2011 که برنامه نوظهور اعطای یارانههای نقدی به اقشار فقیر در برابر پیامدهای منفی شدیدتر شدن تحریم ها تحت ریاست جمهوری اوباما محافظت می کرد، طی دو سال اخیر سازمان های رفاهی گستردۀ جمهوری اسلامی و برنامۀ اعطای یاری اقتصادی به شدت ضعیف شدۀ آن در جلوگیری از سقوط شدید نرخ مصرف در سراسر طیف اجتماعی کشور و در نتیجه افزایش نرخ فقر، ناکارآمد و بلااثر از آب عایدیه اند. از سال 2011، در حدود 8 میلیون نفر از طبقۀ میانه به طبقۀ میانه روبه پایین نزول نموده اند، در حالی که صف فقرا با بیش از 4 میلیون نفر متورم شده است. پیدایش همه گیری کووید در سال 2020 هم این مشکل را تشدید نموده است. علاوه بر فقدان منابع کافی برای حمایت از افرادی که شغلشان را از دست داده اند، دولت بعلاوه نتوانسته است به اکثریت کارگران ایرانی دارای مشاغل غیررسمی، به راحتی یاری کند.
متن کامل این مقاله را اینجا بخوانید.
منبع: اتاق بازرگانی ایران